Montecassino, Archivio dell'Abbazia 806

Il Casin. 806 è un sermonario del XVI secolo (I Domenica d'Avvento - Epifania) appartenuto al monastero napoletano dei SS. Severino e Sossio e regalato nel 1833 all'abate di Montecassino da un comandante dell'Accademia napoletana di Marina in quel periodo collocata nella sede del monastero soppresso. Degli inediti testi omiletici tramandati dal codice sono stati pubblicati i primi due sermoni dedicati rispettivamente alla I e alla II Domenica d'Avvento. Molteplici sono le fonti bibliche, patristiche e medievali che costituiscono la struttura dei testi e ne sostengono le argomentazioni. 

[cfr. RUSSO, Padri della Chiesa e teologi medievali in un sermone inedito dal manoscritto Casin. 806, in I Padri nel Medioevo latino. Omeliari, passionari e loro intersezioni. Studi in memoria di Manlio Simonetti (Firenze, 14 giugno 2019), a cura di A. Degl’Innocenti, Firenze 2021, 41-55.

Russo, Il sermone per la seconda Domenica di Avvento nel ms. Casin. 806, «Segno e Testo» 19 (2021), 371-415]. 

Montecassino, Archivio dell'Abbazia 806, p. 1.

 

 

Montecassino, Archivio dell'Abbazia 806, p. 11.

DOMINICA prima adventus. Sermo dignissimus. lte in castellum quod contra vos est, et statim invenietis asinam alligatam et pullum cum ea, solvite et adducite mihi. Mathei 21° et in evangelio hodierno.
Cum verbum dei carissimi propter nos nostram suscepit carnem ut ab eterna nos morte absolveret dirrumpendo nostrorum vincula peccatorum miseratione sua gratuita, hoc die hodierna mistice demonstrare voluit, quando duos e discipulis suis in hierusalem misit, ad asinam absolvendam et ipsam cum eius pullo ad se per iter adducendam. Nam ut sancti doctores asserunt, asina et pullus iudei sunt et gentes (Casin. 806, p. 1, ll. 1-11). 

Fonti: cfr. Ps. Chrysost. Op. imperf. in Matth. 37, 2: Asina et pullus Iudaei sunt et gentes (PG 56, 834, l. 54). 

 

Dominica Secunda Adventus. Sermo perutilis

Erunt signa in sole et luna et stellis, et in terris presura gentium. Luce 21° et in evangelio hodierno. Hodie recitatur istud luce evangelium secundum ritum monasticum, sed secundum curiam in precedenti fuit dominica positum. Et non incongrue. Quia enim specialius duo sunt christi adventus ceteris notiores in carne scilicet et ad iuditium, et christus prius venit in carnem quam ad iuditium, ideo ibi primo ponitur de tali eius adventu qui est amoris evangelium illud, deinde istud hodie de adventu ad iuditium qui est timoris adventus, ut amor qui est nobilior omnes invitet ad amorem, et timor invitatos revocet a malo.  (Casin. 806, p. 11, ll. 9-18).

Fonti: Il brano rivela una certa affinità con Iacopo da Varazze, serm. aur. de temp. dom. II adv. serm. 1: In precedenti dominica actum est adventus amoris. In hac dominica agitur de adventu Christi ad iudicium, qui est adventus timoris: ut amor ad bonum nos invitet: et timor a malo nos revocet.